modern physics

   NHỮNG TIA NĂNG LƯỢNG TỪ LỖ ĐEN BLACK HOLE JET 75B Những lỗ đen siêu nặng phun ra những tia năng lượng (plasma nóng) , những tia này kéo dài hằng ngàn năm ánh sáng xuyên qua vũ trụ. Lần đầu tiên các nhà vật lý đã giải thích được hiện tượng này . Rất đáng ngạc nhiên là BH (black hole) vốn thường nuốt ánh sáng và vật chất lại có thể phun ra ánh sáng và vật  chất với cường độ rất lớn với 2 tia phun (jet) kéo dài nhiều ngàn năm ánh sáng xuyên qua vũ trụ. Đây là một trong những bí ẩn lớn trong vũ trụ , Sara Issaoun (Đại học Radboud ) đã phát biểu như vậy . Hiện tượng này được ghi đo tại trung tâm thiên hà M87, ánh sáng phun ra bị phân  cực hóa mạnh  (polarized) (xem hình 1). HAI MÔ HÌNH CHO TIA (JET)  Có 2 mô hình cho hiện tượng này : MAD  (magnetically arrested disks) và   SANE (stable and normal evolution).  Các dữ liệu nghiêng về MAD , Alexander Chen, a theoretical astrophysicist at the University of Colorado đã phát biểu như vậy (không tham gia EHT-Event Horizon Telescope).          

   CHÉP ĐÔI (HẤP DẪN ~ LT.CHUẨN   X   LT.CHUẨN ) DOUBLE COPY (GRAVITY ~ GAUGE  X  GAUGE ) 74B Trong lý thuyết chuẩn biên độ tương tác có dạng : (factor mô tả màu sắc)   x     (factor mô tả động học)  . Các nhà vật lý lý thuyết vừa phát hiện một đối ngẫu mới giữa màu sắc và động học (new duality between color and kinematic).  Đối ngẫu này cho phép xây dựng một biên độ tán xạ hấp dẫn bằng cách thay thừa số màu bằng một thừa số động học. (This duality allows us to construct gravity amplitudes by a simple replacement of color factors by kinematic numerator factors).  Như thế ta có sơ đồ  GRAVITY= KINEMATIC  CỦA GAUGE    X    KINEMATIC CỦA GAUGE  Và chúng ta có kết quả quan trọng : có được sự tương hợp tử ngoại (ultraviolet compatibility) của các phương án đối xứng (version symmetric) của hấp dẫn Einstein, vì trong sơ đồ mới hấp dẫn không còn chứa vô cực tử ngoại nữa (ultra violet). Họ đã  tìm được mối liên hệ kỳ diệu giữa lý thuyết chuẩn và hấp dẫn (surprising relation). Ở đây không còn xu

                                                Vũ trụ toàn ảnh : một kỷ nguyên khoa học mới ?     73B                                                                                                       To see a World in a Grain of Sand               And a Heaven in a Wild Flower,                   Hold Infinity in the palm of your hand         And Eternity in an hour.                                                   Dịch nghĩa:   Để  thấy Vũ trụ trong một Hạt cát                                           Và  Bầu trời  trong một Đóa hoa Rừng,                               Hãy giữ  Vô cùng trong lòng tay bạn   Và Thiên thu trong một khắc đồng hồ.                                                         William Blake (thi sĩ Anh 1757-1827) Nhóm các nhà vật lý Đức và Anh GEO600 khi đang truy tìm sóng hấp dẫn đã ghi đo được một tiếng ồn lạ lùng mà họ không giải thích được. Nhà vật lý Mỹ CRAIG HOGAN đã tiên đoán  sự tồn tại của tiếng ồn đó và đồng nhất tiếng ồn đó với tiếng ồn toàn ảnh (

   HOMOLOGY & TOPOLOGY CÁC NHÀ TOÁN HỌC ĐÃ SỬ DỤNG HOMOLOGY ĐỂ LÀ SÁNG TỎ TOPOLOGY 72B Sau đây là ý tưởng chính của tác giả [1]: sử dụng homology để làm sáng tỏ (make sense) topo. Topo thuần túy xem như là một ngành toán học không chính xác. Trong topo chỉ có thể uốn ,làm dãn và nén song không thể diệt hoặc tạo các lỗ (hole) của một đối tượng.  Trong topo không thể phân biệt một cốc cà phê với một bánh rán tròn (doughnut ) vì cả hai đối tượng đó đều có một lỗ. Topo thuần túy không mang tính  chặt chẽ của toán học .  Song chính lý thuyết đồng điều (homology ) đã hỗ trợ topology có được tính chặt chẽ của toán học.Vậy khi đối diện với một đối tượng các nhà toán học sử dụng homology để làm sáng tỏ ý tưởng của topo. Homology nghiên cứu các lỗ hổng bằng cách nghiên cứu các biên (boundary) của chúng.Homology lại là một lĩnh vực toán học chặt chẽ. Ý tưởng chính của [1] là dùng homology để làm sáng tỏ ý nghĩa của topo. Về homology xin tham khảo tài liệu [2]. LỖ VÀ BIÊN (HOLE AND BOUNDARY) S

  GIẢ THUYẾT VŨ TRỤ TOÁN HỌC của MAX TEGMARK (PHẦN II)  71B Giả thuyết Vũ trụ toán học =MUH -Mathematical Universe Hypothesis  Nhà toán học Tegmark đã đưa ra  giả thuyết toán học là tất cả: thế giới thực tại đẳng cấu (isomorphic) với toán học. Thế giới vật lý thực tại là một cấu trúc toán học. Đây là một dạng nhất nguyên luận (monism)  toán học trong nghĩa cho rằng không gì tồn tại loại trừ các đối tượng toán học,    Tegmark cho rằng chỉ những cấu trúc tính được và khả quyết (decidable) trong nghĩa Godel là tồn tại điều này làm giảm nhẹ bài toán số đo vũ trụ (cosmological measure problem)và giúp giải thích tính đơn giản tương đối của các định luật vật lý.                                         Phần 2 Những ràng buộc cho một TOE A / Các thông số liên tục  Những thông số liên tục quan trọng bảo đảm khả năng Vũ trụ hàm chứa SAS. Sau đây là 6 tham số quan trọng cho vùng năng lượng thấp (và trị số trong đơn vị Planck  h=c=G=1): Những trị số quan sát được thực tế nằm gọn trong một hình vuôn

  Giả thuyết vũ trụ toán học của (MUH -Mathematical Universe Hypothesis) của MAX TEGMARK        (phần 1) 70B Nhà toán học Tegmark đã đưa ra  giả thuyết toán học là tất cả: thế giới thực tại đẳng cấu (isomorphic) với toán học. Thế giới vật lý thực tại là một cấu trúc toán học. Đây là một dạng nhất nguyên luận (monism)  toán học trong nghĩa cho rằng không gì tồn tại loại trừ các đối tượng toán học,  Tegmark cho rằng chỉ những cấu trúc tính được và khả quyết (decidable) trong nghĩa Godel là tồn tại điều này làm giảm nhẹ bài toán số đo vũ trụ (cosmological measure problem)và giúp giải thích tính đơn giản tương đối của các định luật vật lý.     Bài viết này chia làm 2 phần. Phần thứ nhất nói về những vấn đề chung như cấu trúc toán học, lý thuyết TOE, … Phần thứ hai nói về những điều kiện ràng buộc đối với TOE, những phản biện và một số trả lời của Tegmark.                                                                 Phần 1 Các cấu trúc toán học                Hình 1..Mối liên quan giữa

   Đa vũ trụ: một vấn đề vật lý và triết học lớn (Multiverse: a big problem in Physics & Philosophy) 69B Đa vũ trụ (multiverse) là một tập giả định nhiều vũ trụ khả dĩ ( trong đó có vũ trụ của chúng ta) gồm mọi sự tồn tại vật lý: không thời gian, vật chất , năng lượng các định luật vật lý, các hằng số vật lý. Những vũ trụ khác nhau trong đa vũ trụ còn có lúc được gọi là vũ trụ song song (parallel universe). Từ đa vũ trụ được sử dụng bởi Williams James năm 1895, J.C.Powys năm 1955 và bởi nhà tiểu thuyết viễn tưởng Michael Moorcock năm 1962. Khái niệm đa vũ trụ từ khoa học viễn tưởng đã bước vào các tạp chí khoa học từ năm 1990. Nhiều nhà khoa học cho rằng tồn tại triệu triệu vũ trụ khác, mỗi vũ trụ với những định luật vật lý riêng nằm ngoài chân trời quan sát của chúng ta. Tất cả được gọi là đa vũ trụ (multiverse). Đa vũ trụ không phải là một lý thuyết song đó là hệ quả giả định của một số lý thuyết và những lý thuyết này vốn đã có những tiên đoán có thể kiểm nghiệm ngay trong vũ tr

    NẾU TỒN TẠI NHỮNG VŨ TRỤ SONG SONG 68B NGUỒN GỐC Ý TƯỞNG  Vũ trụ chúng ta cư trú trong một màng (brane )trong tập nhiều màng của nhiều vũ trụ khác giống như  [1] một tập giấy nhiều tờ xếp chồng lên nhau, mỗi tờ là một vũ trụ. Từ đâu xuất phát ý tưởng này . Nhu biết James Maxwell đã tổng hợp điện và từ . Năm 1921 Theodor Kaluza nghiên cứu tổng hợp hấp dẫn và điện từ :thêm một chiều dư vào vũ trụ. Oskar Klein đua vào chiều thứ năm cuộn tròn. Sau đó LTD (String theory) [2] lại cho thấy vũ trụ có thể có 10,11,26 chiều dư ( extra dimension) (xem hình 1). Chính xuất phát từ những ý tướng về các chiều dư (extra dimensions )  đó mà hình thành khái niệm vũ trụ song song.                                                                          Hình 1  VŨ TRỤ CỦA CHÚNG TA CƯ TRÚ TRONG MỘT ĐỐI TƯỢNG GỌI LÀ MÀNG (BRANE) CÓ 3 CHIỀU KHÔNG GIAN VÀ MỘT CHIỀU THỜI GIAN. Nhiều vũ trụ màng  (tiên đoán từ LTD-Lý thuyết dây) tồn tại song song . Vũ trụ của chúng ta chỉ là một màng trong số các màng vũ