CÔ ĐƠN TRONG VŨ TRỤ

 

          

 

                                                                

 

    

 

     Hinh 1. Howard Smith, Trung tâm Vật lý thiên văn Harvard- Smithsonian Cambridge, Mỹ                                                           

 

 

Mặc dầu nhiều hành tinh ngoài Thái dương hệ đã được phát hiện, sự tồn tại một nền văn minh ngoài trái đất trong các thiên hà dường như không có nhiều xác suất để hình thành. Sau đây là bài viết « Seuls dans l’Univers-Cô đơn trong vũ trụ »  của nhà vật lý thiên văn Howard Smith (hình 1) đăng trên Pour la Science, số 408, tháng 10/2011.

 

Trước  năm 1995 chúng ta không biết đến một hành tinh nào quay quanh một sao chủ tương tự như các hành tinh trong hệ mặt trời. Chừng 16 năm sau người ta đã phát hiện và nghiên cứu khoảng 570 hành tinh và hơn 1500 thiên thể khác có thể là những  hành tinh ứng viên. 

   

 

  

   Hình 2 . Những ăng ten của kính viễn vọng radio Allen ở California sử dụng trong dự án SETI (Search for Extra-Terrestial Intelligence-Tìm văn minh ngoài trái đất).

 

Năm 2006 người ta phóng vệ tinh châu Âu CoRoT [1] và năm 2009 NASA phóng trạm Kepler vào vũ trụ để nghiên cứu các hành tinh trong vũ trụ (xem hình 2 và 3).  Không chỉ các nhà khoa học mà mọi người đều quan tâm đến vấn đề này vì nghĩ rằng ở các hành tinh trong vũ trụ có thể có sự sống thậm chí có nền văn minh.  

 

 

   

       Hình 3. Phương pháp chuyển tiếp sử dụng trong các vệ tinh Kepler và CoRoT để phát hiện các hành tinh lạ.Khi một hành tinh đi ngang qua sao chủ thì che mất ánh sáng phát từ sao chủ. Thời đoạn và độ giảm cường độ sáng trong quá trình chuyển tiếp cho phép suy được các đặc trưng của hành tinh.

 

 

Sự tồn tại  văn minh ngoài trái đất sẽ làm đảo lộn nhận thức của chúng ta về bản thân nhân loại. Đa số cho rằng chúng ta không phải đơn độc trong vũ trụ. Người ta mơ ước đến những xã hội không tưởng ngoài trái đất không chiến tranh, không bệnh tật thậm chí không có cả sự chết và hy vọng những xã hội này sẽ giúp chúng ta vượt qua những sự thấp hèn của con người. Ngay các nhà khoa học cũng cổ động cho cách nhìn với những tình cảm như vậy. Nhà thiên văn học Ray Jayawardhana đã viết năm 2010 trên tờ New York Times : sự sống ngoài trái đất với công nghệ cao có thể làm cho chúng ta cảm thấy trình độ hèn kém và những tham vọng vô nghĩa của con người. Song kịch bản  viễn tưởng đó cũng có thể làm cho nhiều người cảm thấy tự ti cho số phận con người và đâm ra vô trách nhiệm đối với sự sống trên trái đất.

Sự nghiên cứu các hành tinh lạ trong vũ trụ cung cấp nhiều dữ liệu khoa học giúp xét lại  giả thuyết về sự tồn tại văn minh ngoài trái đất. Vì rằng có rất nhiều hành tinh cho nên có thể nghĩ rằng  chắc sẽ có nhiều nền văn minh. Song thực ra có nhiều hành tinh chưa có nghĩa là  sẽ có nhiều văn minh tương tự như nền văn minh của chúng ta. Có thể đúng hơn là nên xem con người là một sinh vật quý hiếm trong vũ trụ, một sinh vật đáng kể và có nhiều ý nghĩa về mặt vũ trụ học.

Trong vũ trụ có lẽ có nhiều hành tinh có cấu tạo đất đá (rocky, telluric) tựa trái đất và có khả năng dung nạp sự sống. Năm 1993 Donald Goldsmith trong công trình The search for life in the Universe đưa ra một ý tưởng : mọi hệ hành tinh đều có thể chứa những hành tinh có cấu tạo tựa trái đất.

 

Thực tế là cô đơn ...  

 

Hơn 50 hành tinh có khối lượng nhỏ hơn 25 khối lượng trái đất đã được phát hiện. Để lý giải những vấn đề tiếp theo chúng ta cần nhấn mạnh  hai điểm.

 

- Điểm thứ nhất là ta chỉ chú trọng đến các sinh vật có trí tuệ. Không loại trừ là chúng ta có thể phát hiện những dạng sống nguyên sơ trên sao Hỏa và thậm chí những dạng sống đa bào trên các hành tinh gần chúng ta. Những điều này có thể làm chúng ta sáng tỏ về sự xuất hiện và tiến hóa sự sống trên trái đất. Song nếu thiếu vắng những sinh vật có trí tuệ thì chúng ta không có ai để giao lưu và chúng ta vẫn là cô đơn trong vũ trụ. Sự sống có trí tuệ có nghĩa là có thể truyền thông với nhau từ hành tinh  này đến hành tinh khác, điều này đòi hỏi phải có công nghệ tương đương với công nghệ radio. Theo định nghĩa này thì nền văn minh của chúng ta mới chỉ hình thành được khoảng 100 năm. Nếu thật sự có văn minh trong vũ trụ thì nền văn minh của chúng ta có thể nói là non trẻ nhất. Theo Enrico Fermi thì sự sống văn minh trong vũ trụ không nhiều lắm vì nếu nhiều thì chắc hẳn chúng ta đã một lần phát hiện được.

 

- Điểm thứ hai được suy từ hai đặc trưng của vũ trụ chúng ta: không một tín hiệu nào có thể vượt qua tốc độ ánh sáng và vũ trụ đang giãn nở có gia tốc.

Điểm  này sẽ làm nguội lạnh niềm phấn  khởi của các nhà khoa học chủ trương rằng trong một vũ trụ rộng vô cùng (hoặc trong đa vũ trụ) , mặc dầu sự sống có trí tuệ là hiếm song phải tồn tại ở đâu đó vì mọi kịch bản cho dù ít xác suất đều có thể thực hiện vì tính vô cùng của vũ trụ. Giả thuyết này rất lý thú nhưng ít hoạt động trong thực tiễn.Vũ trụ có thể vô cùng nhưng chúng ta không thể thu nhận thông tin từ phần lớn vũ trụ: quan sát của chúng ta bị hạn chế bởi chân trời vũ trụ (cosmic horizon) nghĩa là khoảng cách mà ánh sáng có thể đi được từ lúc Big Bang. Chân trời này rộng dần theo thời gian song điều này cũng không giúp ích nhiều vì biên các thiên hà xa xôi sẽ mở rộng nhanh hơn chân trời vũ trụ.

Về chuyện truyền đạt các thông điệp lại còn bi đát hơn : ánh sáng phát ra từ trái đất sẽ không bao giờ đến được các thiên hà mà ánh sáng đã để mười tỷ năm để đến được chúng ta. Các thiên hà này đang đi xa càng ngày càng nhanh và vĩnh viễn ra khỏi tầm bắt được của chúng ta.

Tốc độ hạn chế của ánh sáng cũng là vấn đề gay cấn ngay cả  đối với những hành tinh ở gần hơn. Phần lớn các sao trong giải Ngân hà và hàng tỷ hành tinh giả đoán khác đang ở những khoảng cách nhiều vạn năm ánh sáng. Như vậy cũng cần chừng ấy thời gian để các sinh vật thông minh nhận được thông điệp của chúng ta và cũng cần chừng ấy thời gian nữa để chúng ta có thể nhận được thông điệp trả lời.

 

Sự sống xét theo công thức Drake

 

Một trăm thế hệ chừng khoảng 2500 năm cũng đã là một thời gian vĩnh cửu đối với chúng ta, khi xét những  hành tinh trong bán kính 1250 năm ánh sáng. Chúng ta có thể tưởng tượng một nền văn minh ngoài trái đất xa xôi đang truy tìm  trong vũ trụ  một hành tinh trẻ  và đã gửi từ trước đây rất lâu những lời chào  lạc quan  để mong nhận được bởi một nền văn minh trẻ hơn nhưng vừa đủ tiến bộ để hiểu được. Song trong thực tế một khả năng như vậy rất khó tồn tại.

Có thể có một giải thích vì sao vũ trụ lại im lặng như vậy mặc dầu ta đã lắng nghe nhiều thập kỷ : Fermi cho rằng đơn giản là vì không có các nền văn minh ngoài trái đất. Giả định rằng có một công nghệ tạo ra tín hiệu nhanh hơn ánh sáng thì sự im lặng được giải thích là chúng không tồn tại  mà có tồn tại thì vô cùng hiếm trong vũ trụ.

Sau đây là công thức mà nhà thiên văn người Mỹ Frank Drake đưa ra 50 năm về trước. Công thức Drake đánh giá n là số văn minh ngoài trái đất mà trái đất có thể liên lạc được. Công thức gồm 5 thừa số.

 

n = N.P₁.P₂.P₃.(t /T)

 

N    =  số lượng các sao  thích hợp,

P₁   =  tỷ phần các hành tinh dung nạp được sự sống chung quanh các sao chủ đó,

P₂   =  xác suất rằng sự sống xảy ra trên một trong các hành tinh đó,

P₃   =  xác suất để sự sống đó tiến hóa đến văn minh,

t /T =  tỷ số giữa thời gian sống trung bình t của một nền văn minh so với  thời gian T từ lúc phát sinh nền văn minh đến ngày nay.

 

Hai thừa số đầu có thể ước lượng được. Các thừa số khác còn là bí ẩn và chỉ là những suy đoán ngoại suy từ cuộc sống trên trái đất.

Mặt trời nằm trong Đai Gould (Gould belt)[2] một dải sao trải dài 1200 năm ánh sáng (xem hình 4). Trong vùng này số sao / (năm ánh sáng) ³ là khoảng 0,004 điều này có nghĩa là trong đai này có khoảng 30 triệu sao mọi loại.

 

     

 

                                                                 

 

Hình 4 . Thái dương hệ của chúng ta nằm trong một cánh biên của dải Ngân hà. Vòng tròn trên hình vẽ mô tả một thể tích bán kính 1250 năm ánh sáng xung quanh trái đất, một khoảng cách để tín hiệu có thể đi hay về trong khoảng 100 thế hệ con người.

 

Trong những năm gần đây người ta đã phát hiện nhiều hành tinh có thể là ứng viên. Andrew Howard (đại học Californie ở Berkeley) và cộng sự đã chỉ ra 1235 ứng viên phát hiện bởi trạm Kepler. Những hành tinh tựa trái đất  thích hợp cho quá trình đột sinh sự sống văn minh là rất hiếm (xem hình 5).

 

 

         

  

 

  Hình 5. Các hệ hành tinh rất đa dạng. Hệ Kepler 11 (hình  phía dưới)gồm 6 hành tinh khổng lồ trong đó 5 ở rất gần sao chủ (so với sao Thủy đối với Mặt trời, xem hình trên), còn hành tinh thứ sáu thì nằm trong  quỹ đạo sao Kim.

 

 

Các hành tinh tựa trái đất

 

 

Nhà khảo cổ học Peter Ward và nhà thiên văn Donald Brownlee (đại học Washington) và nhiều người khác đã đưa ra bốn  điều kiện cần cho sự tồn tại của một hành tinh tựa trái đất: ổn định của sao chủ, dung nạp được sự sống  và có nước, có khối lượng và thành phần thích hợp.

 

Muốn có tiêu chuẩn ổn định sao chủ phải có một kích thước và một bức xạ ổn định trong nhiều tỷ năm cần thiết cho sự hình thành của một nền văn minh. Mặt trời trong Thái dương hệ của chúng ta đạt  tiêu chuẩn này. Vùng sống được (tức vùng mà nhiệt độ cho phép nước thành hình dưới dạng lỏng) do đó ở gần sao hơn . Song một khi hành tinh nằm gần sao chủ thì dễ bị ảnh hưởng của thủy triều đồng bộ (synchrone) nên sẽ hướng một bán cầu  về sao chủ như mặt trăng đối với quả đất. Một nửa bán cầu sẽ luôn chìm trong bóng tối trong khi nửa kia như nằm trong lò lửa. Như vậy khó có sự sống nhưng cũng nhiều người cho rằng sự sống có thể phát sinh ở vùng biên của hai bán cầu đó.

 

Mặt khác những sao chủ quá lớn cũng không thích hợp : sao chủ càng lớn thì thời gian sống càng nhỏ. Một sao bằng hai mặt trời sẽ đốt hydrogen trong 1,8 tỷ năm (5 lần ngắn hơn mặt trời) do dó sự sống văn minh có thể không kịp hình thành. Những sao 8 lần lớn hơn chỉ sau vài chục triệu năm sẽ bùng nổ thành siêu tân tinh. Có vào khoảng ít hơn 10 %  các  sao là  thích hợp với sự sống văn minh (0,7 đến 1,7 khối lượng mặt trời).

Sao quá trẻ thì không kịp cho sự sống văn minh hình thành, sao già quá thì

độ sáng quá lớn ( Mặt trời sẽ sáng hơn 40 % trong vòng 3,5 tỷ năm nữa). Như vậy dải dung nạp sự sống bị đẩy lùi ra xa. Ngoài ra các sao chủ thường tồn tại trong dạng sao đôi. Ảnh hưởng hấp dẫn của sao đồng hành sẽ làm nhiễu loạn thời gian thai nghén  một hành tinh  sống được.

 

Điều kiện  tiếp theo cho sự phát triển sự sống văn minh là tính cư trú được (habitability) : một hành tinh phải nằm trong vùng cư trú được của sao chủ và có nước ở dạng lỏng vì một cơ chế nào đó. Quỹ đạo của nó phải ổn định và tương đối tròn trong nhiều tỷ năm. Song nhiều hành tinh có nhiều quỹ đạo  elliptic cực đoan như vậy các hành tinh đó có nhiều lúc ở  quá gần  sao chủ  (chúng ta đang nói đến các hành tinh «  nóng »).

     

    

      

    Hình 6. Độ tâm sai của một hành tinh xác định độ  kéo dài của quỹ đạo elliptic bằng tỷ số giữa hai khoảng cách nhỏ nhất và lớn nhất của hành tinh đối với sao chủ. Độ tâm sai quyết định sức sưởi nóng hành tinh nhờ sao chủ trong quá trình chuyển động trên quỹ đạo. Đa số các hành tinh ngoài Thái dương hệ có độ tâm sai lớn hơn trái đất.

 

Một thông số khác quan trọng là độ tâm sai (excentricité) của quỹ đạo elliptic (xem hình 5). Thông số này ảnh hưởng đến độ sưởi ấm tùy theo khoảng cách đến sao chủ. Điều này có ảnh hưởng đến sự phát triển các hệ sinh học.

Trong một hệ nhiều thiên thể những quỹ đạo có tâm sai lớn làm tăng xác suất  tương tác hấp dẫn  đến các hành tinh và có thể dẫn đến sự tiến triển hỗn độn các quỹ đạo.

Một thông số khác là độ nghiêng của hành tinh nói cách khác là góc giữa trục quay và trục quỹ đạo.(xem hình 6). Độ nghiêng của trái đất là 23,5 độ (hệ quả của một vụ va chạm với một thiên thể có kích thước cỡ sao Hỏa  trước đây dẫn đến sự hình thành của mặt trăng). Độ nghiêng này làm cho hành tinh không quá nóng hoặc quá lạnh trong suốt một năm. Các nhà nghiên cứu tính rằng nếu độ nghiêng là 90 độ thì một phần quan trọng của trái đất không ở được (bán cầu quay mặt về phía mặt trời còn bán cầu kia chìm trong bóng tối).

 

 

Trục quay của sao chủ có thể có một độ nghiêng khác nhau đối với mặt phẳng quỹ đạo của các hành tinh. Các sao chủ chứa các hành tinh  nóng thường có các độ nghiêng lớn có lẽ vì những nhiều loạn hấp dẫn trong các hệ cực đoan như vậy.

 

Điều kiện  tiếp theo cho một hành tinh (được gọi là tốt) là khối lượng. Một hành tinh có khối lượng đủ lớn sẽ có khả năng ôm giữ vành khí quyển nhưng không ngăn cản các biến động kiến tạo. Quá trình  kiến tạo (vốn cung cấp các thành phần cho  bầu khí quyển gián tiếp qua núi lửa) sẽ tạo nên  một chu trình carbon  quan trọng cho  sự sống [3].

Theo các đánh giá hiện tại những hành tinh có khối lượng dưới 0,4 khối lượng trái đất không có khả năng lưu giữ một bầu khí quyển và nếu ngoài 4 lần khối lượng trái đất  thì ngăn cản các quá trình kiến tạo.

 

Theo các dữ liệu thu được từ Kepler 13 % các hành tinh có quỹ đạo ôm sát sao chủ  có  kích thước khoảng trái đất còn các hành tinh có quỹ đạo xa hơn thì sẽ nhiều hơn.

Tiêu chí  cuối cùng là một hành tinh thích ứng sẽ có thành phần hợp lý. Một hành tinh sống được phải chứa các yếu tố cần cho hóa học hữu cơ (carbon, hydrogen, oxygen, ...).Ngoài ra các yếu tố ảnh hưởng gián tiếp là silicium, sắt ,...sẽ giúp quá trình kiến tạo các mảng địa chất. Nhiệt từ các yếu tố phóng xạ giữ tâm trái đất ở thể lỏng từ đó có một từ trường bảo vệ bề mặt đối với các hạt bắn ra từ mặt trời. Cũng chính nhiệt đó giúp sự đối lưu trong vỏ hành tinh ( manteau)  và do đó tạo nên quá trình kiến tạo.

Sự phân bố các yếu tố hóa học không đồng đều trong Thiên hà. Một số vùng hoàn toàn không thích ứng cho sự sống.

 Sự hiện diện của các yếu tố phóng xạ là hệ quả của một vụ bùng nổ  một siêu tân tinh – nguồn gốc chính của phóng xạ -  trong vùng lân cận của hành tinh đang xét . Đai Gould trong đó có mặt trời được hình thành bởi các vụ nổ siêu tân tinh . Một số nguyên tố nặng cần thiết cho sự sống hiện hữu trong Thái dương hệ có thể vắng mặt ở  những  vùng khác trong vòng khảo sát bán kính 1250 năm ánh sáng.

 

 

Những nhân tố sinh học khó đánh giá

 

Dẫu cho các tiêu chí nói trên đều có mặt cũng có thể khó nói rằng sự sống sẽ phát triển. Sự sống chưa được tạo ra trong phòng thí nghiệm điều đó  nói lên rằng quá trình tạo sinh (genese) chưa được hiểu một cách rõ ràng. Sao Hỏa nằm  gần vùng sống  được song không có sự sống văn minh ở đấy (xem hình 7 ).

 

 

         

        

 

   Hình 7 . Vùng sống được của một sao ( dải trong đó nhiệt độ cho phép lưu giữ nước ở trạng thái lỏng) biến  thiên theo khối lượng và tuổi của sao chủ (dải màu xanh trên hình). Nếu vùng sống được quá gần sao chủ thì trước sau hành tinh vì hiệu ứng thủy triều sẽ quay một mặt vĩnh viễn về phía sao chủ. Nếu sao chủ quá lớn thì chết nhanh không đủ thời gian lâu dài cho việc hình thành sự sống văn minh.

 

 

 

 

 

 

Trái đất đã để khoảng 500 triệu và một tỷ năm để xuất hiện và một vài tỷ năm để có được  nền văn minh của chúng ta ngày nay.

Trong khoảng thời gian như thế đối với nhiều hệ hành tinh sao chủ có thể kịp phình lớn nuốt quỹ đạo của hành tinh tương ứng và tiêu diệt nền văn minh.

Một số nhà khoa học lạc quan về sự sống văn minh ngoài trái đất cho rằng sự sống văn minh sẽ phát triển nhanh hơn với dạng không carbon. Đa số đồng ý rằng văn minh đòi hỏi một phức hợp (complexité) nào đó. Song ở mức độ phức hợp nào thì cũng phải có thời gian để các cơ quan của sinh vật văn minh phát triển đầy đủ.

 

    

     

 

     

Hình 8 . Độ nghiêng của trái đất tức góc giữa trụ quay của trái đất và đường thẳng góc với mặt phẳng quỹ đạo bằng 23,5 độ (hình trên). Độ nghiêng này cho phép bán cầu Bắc và bán cầu Nam lần lượt hướng về phía mặt trời như vậy trái đất có được một nhiệt độ trung bình gần như không đổi. Độ nghiêng của trái đất được ổn định nhờ tác động của mặt trăng. Đối với những hành tinh khác trong Thái dương hệ (hình dưới) và các hành tinh lạ ngoài trái đất  độ nghiêng rất khác nhau.

 

Ngoài ra điều kiện sống được mới là điều kiện cần chưa phải là điều kiện đủ. Ví dụ trái đất đã trải qua nhiều tai biến và điều đó lại giúp quá trình tiến hóa phát triển. Một vụ va chạm lớn đã xảy ra với trái đất không làm trái đất vỡ tung mà làm phát sinh mặt trăng, vụ va chạm này đã tạo ra độ nghiêng trục quay do đó tạo ra các mùa. Mặt trăng ngược lại gây nên thủy triều, làm ổn định các dao động của trục quay. Sau sự cố đó vài tỷ năm sau loài khủng long vốn thống trị trái đất trong vòng 100 triệu năm bị tuyệt chủng vì một thiên thể rơi xuống trái đất, song tai biến này lại thúc đẩy sự phát sinh các loài có vú. Đã xảy ra khoảng 15 tai họa tuyệt chủng lớn trong quá khứ (trong đó 6 mang tính tai biến) trước khi loài người xuất hiện, điều đó nói lên tính phức tạp, mãnh liệt và hỗn độn của sự tiến hóa của các loài trong đó có con người.

Nước là cần thiết song nếu hành tinh chỉ toàn đại dương thì các loài sống dưới nước không bò lên bộ để biến thành loài hai chân, bốn chân. Lộ trình tiến hóa quả thật là một mê lộ. Theo nhà khảo cổ Stephen Jay Gould quá trình tiến hóa chứa nhiều yếu tố ngẫu nhiên đến mức quá trình đó sẽ không bao giờ có thể lặp lại.

Cuối cùng trong công thức Drake yếu tố cũng quan trọng là thời gian sống  của một nền văn minh. Nếu thời gian sống đó quá  ngắn – văn minh radio của chúng ta mới được chừng một trăm năm- thì  trong thời đoạn đó có thể quá ít nền văn minh chung quanh chúng ta xuất hiên để có thể giao lưu được.

Các trị số xác suất liên quan đến sinh học trong công thức Drake rất khó xác định và ngành thiên văn hiện nay cũng không đem lại gì nhiều về mặt này. Nói chung người ta có khuynh hướng xét hai thái cực : hoặc văn minh là không tránh khỏi trên các hành tinh thích hợp hoặc văn minh là không có nhiều xác suất xuất hiện.

F.Drake nghĩ rằng một sao trên 10 triệu sao là có nền văn minh phát hiện được. Như vậy trong vùng không gian của chúng ta có khoảng 30 triệu sao vậy có thể còn có 2 nền văn minh nữa ngoài nền văn minh của chúng ta.

Tóm lại không có sự sống văn minh nếu sao chủ  quá lớn hoặc quá nhỏ, quỹ đạo của hành tinh và độ nghiêng không thích ứng, nếu kích cỡ và thành phần hóa học không hợp lý, nếu lịch sử địa chất không thuận tiện, nếu hóa học để tạo  nên cuộc sống quá phức tạp hoặc quá chậm , nếu sự tiến hóa các dạng của sự sống đến văn minh tiến hóa lạc đường đến những dạng vô sinh, nếu nền văn minh tàn lụi quá sớm...

Kết luận 

Các xác suất trong công thức Drake phải đủ lớn (ví dụ > 20%). Nếu một trong các xác suất quá nhỏ trong khi các xác suất khác có thể lớn thì khó tìm được sao thích ứng cho sự sống văn minh. Như vậy có thể nghĩ rằng  chúng ta đang cô đơn trên một hòn đảo tuyệt đẹp là trái đất và biệt lập xa xôi trong vũ trụ. Trong 100 thế hệ nữa nhân loại có lẽ không nhận được một tín hiệu nào từ các sinh vật văn minh.

Nguyên lý vị nhân爲 人  (anthropic) là nguyên lý theo đó các điều kiện trong vũ trụ đã được tinh chỉnh để sự sống của chúng ta có thể hình thành. Dường như có thể đưa ra bổ sung nguyên lý yếm nhân 厭  人(misanthropic) theo đó nhiều vùng trong vũ trụ là khó  thích hợp cho sự sống ít nhất trong vòng 3 hay 4 tỷ năm để sự sống văn minh phát sinh. Theo quan điểm đó thì hiện nay sự sống trên trái đất là hiếm hoi và quý giá vô cùng. Nguyên lý này đòi hỏi chúng ta phải  trân trọng  sự sống trên trái đất và  môi trường chung quanh để cố gắng đẩy xa mọi tai biến có nguy cơ hủy diệt con người và các sinh vật khác. Chúng ta đang cô đơn trong vũ trụ...

 

                                                            CC. biên dịch và chú thích

[1] CoRoT  ( Convection, Rotation et Transits planétaires-Đối lưu,Quay và Chuyển tiếp của các sao) là một kính viễn vọng vũ trụ nhằm nghiên cứu cấu trúc nội tại các sao và truy tìm các hành tinh ngoài Thái dương hệ được phóng lên vào ngày 27/12/2006.

[2] Đai Gould (Gould Belt) là một vành các sao có kích thước chừng 1200 năm ánh sáng có độ nghiêng so với mặt phẳng thiên hà khoảng 16 đến 20 độ. Mặt trời thuộc đai Gould.Đai này có tuổi khoảng 30 đến 50 triệu năm và được đặt theo tên của Benjamin Gould, người phát hiện ra đai này.

[3] Các kiến tạo địa tầng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho sự sống. Những hoạt động địa chất, đặc biệt núi lửa sẽ làm thoát CO₂ (và các khí khác) vào khí quyển. Khí CO₂ tác động với calcium silicate tạo nên calcium carbonate, silicon dioxide, 2 chất này lắng đọng xuống đại dương. Và trong quá trình trượt xuống các đáy đại dương, lặn vào vỏ hành tinh đã làm cho các vỏ hành tinh này giàu thêm cácbon. Chu trình carbon - silicate sẽ hoạt động như một điều hòa nhiệt độ trên toàn bề mặt hành tinh. Trên trái đất, chu trình này giúp giữ nhiệt độ gần nhiệt độ của nước trong nhiều tỷ năm. Một cách tương tự như vậy, quá trình kiến tạo địa tầng sẽ gây nên các chu trình của các khoáng sản và khí khác gồm những chất hóa học giàu năng lượng như hydrogen sulfide cần thiết cho sự sống trước khi hiện tượng quang hợp có điều kiện phát sinh.