FRACTON , Á HẠT LẠ LÙNG

 

 

This simulation shows how a fracton-filled material would be expected to scatter a beam of neutrons.

FRACTON (á hạt lạ lùng )

92B

Fracton là một á hạt (quasiparticle ) lạ lùng : hạt nằm yên không chuyển động khi đứng một mình song có thể chuyển động khi hợp thành những trạng thái liên kết (hình 1).Tìm thấy trong chất lỏng spin (spin liquids) trong lý thuyết đàn hồi (elasticity theory),có liên quan đến hấp dẫn . 

 

Hình 1 .a) một fracton riêng lẻ không chuyển động được theo bất kỳ một hướng nào

b ) fracton có thể chuyển động nếu hình thành trong trạng thái liên kết như dipole

c ) fracton có thể chuyển động nếu tạo nên hạt mới trong chân không .

Fracton nằm trong địa hạt lý thuyết tiền tiến của lý thuyết môi trương đông đặc.

Fracton không phù hợp với Lý thuyết trường hiện đại  (Nathan Seiberg).Có nhiều lý do để cho rằng lý thuyết trường hiện đại chưa là hoàn chỉnh –ít nhất vì một lý do là LTT chưa bao hàm được hấp dẫn .Seiberg hy vọng tìm một lý thuyết bao gồm cả fracton điều này có thể dẫn đến một lý thuyết hấp dẫn lượng tử 

Fracton có thể tạo ra một tình huống mới cho lý thuyết vật lý.

Seiberg muốn xây dựng một lý thuyết trường mới trên continuum không thời gian bao trùm được hiện tượng fracton

Fracton có thể Sử dụng trong quantum memory.

FRACTON VÀ LÝ THUYẾT ĐÀN HỒI 

 Fracton liên quan đến lý thuyết đàn hồi . Như ta thấy ở hình 2 :fracton tạo nên mộ disclination trong lý thuyết đàn hồi trong khi một dipole fraction tạo nên một dislocation trong lý thuyết đàn hồi .

 

                                         Hình 2 . Fracton và lý thuyết đàn hồi (elasticity theory)

FRACTON  VÀ LÝ THUYẾT HẤP DẪN GR

Các fraction có tương tác hấp dẫn với nhau.

Nhiều tác giả xây dựng lý thuyết fracton bằng trường chuẩn đối xứng tensor hạng 2 .

Vì rằng các mô hình fraction xây dựng trên ngôn ngữ lý thuyết chuẩn tensor đối xứng hạng 2 cho nên có thể nghĩ rằng lý thuyết fracton tương tự với lý thuyết tương đối tổng quát và metric động học của GR đóng vai trò trường chuẩn đối xứng tensor của lý thuyết fracton.

KẾT LUẬN 

Việc phát hiên ra fracton  là một thành tựu lớn của vật lý : fracton là một á hạt (quasiparticle) không có tính năng chuyển động, tính năng này mâu thuẩn với lý thuyết trường hiện đại.Nhiều nhà vật lý tìm xây dựng mô hình cho fracton ngoài phạm vi lý thuyết trường hiện đại.

Mô hình tensor chuẩn hạng 2 của fraction làm cho lý thuyết fracton gần với hấp dẫn. 

 Fracton cũng gắn liền với lý thuyết đàn hồi (elasticity theory).Fracton có thể ứng dụng vào quantum memory.

Với fracton người ta hy vọng đến một lý thuyết trường hiện đại hơn có thể tiếp cận đến hấp dẫn lượng tử . 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

[1]  Fracton Phases of Matter Michael Pretko Department of Physics and Center for Theory of Quantum Matter, University of Colorado, Boulder, CO 80309 Xie Chen Department of Physics and Institute for Quantum Information and Matter, California Institute of Technology, Pasadena, CA 91125 Yizhi You Princeton Center for Theoretical Science, Princeton University, NJ 08544, USA (Dated: January 8, 2020) 

arXiv:2001.01722v1 [cond-mat.str-el] 6 Jan 2020

[2] 

The ‘Weirdest’ Matter, Made of Partial Particles, Defies Description

ByTHOMAS LEWTON

JULY 26, 2021

https://www.quantamagazine.org/authors/lewtonthomas/